GORZKIE ŻALE - 300 LAT POLSKIEJ
TRADYCJI
„Gorzkie Żale to nabożeństwo pasyjne z początku
XVIII wieku. Powstały w kościele św. Krzyża w Warszawie. Ksiądz Wawrzyniec
Benik, ze zgromadzenia księży misjonarzy Wincentego a’ Paulo, napisał tekst
nowego nabożeństwa oraz opracował jego strukturę na podstawie Godziny Czytań.
Nabożeństwo Gorzkich Żali składa
się z trzech części poprzedzonych „pobudką”. Każda część składa się
z: Intencji, Hymnu, Lamentu duszy nad cierpiącym Jezusem oraz Rozmowy
duszy z Matką Bolesną. Treść śpiewów dotyczy poszczególnych etapów
cierpienia Chrystusa: od modlitwy w Ogrojcu aż do skonania na Krzyżu. Tekst
całości jest rymowany, co ułatwia jego przyswojenie, zapamiętanie i
wyśpiewanie. Pobudka często nazywana jest też Zachętą. Ma na celu
rozbudzenie kontemplacji nad cierpieniem Zbawiciela. Jest to bardzo piękny i poetycki
tekst, w którym prosimy Boga o przenikający żal, rozpalający nasze serca.
Melodia tego nabożeństwa oparta jest na
polskich, starych pieśniach pasyjnych („Jezusa Judasz przedał” czy „Rozmyślajmy
dziś wierni chrześcijanie”) oraz na średniowiecznych melodiach obowiązujących w
liturgii. (…) Powstało wiele wariantów melodycznych oraz wersji lokalnych. (…)
Istotnym elementem, który dziś trochę
się zatraca, to pierwotna, dialogowana forma Gorzkich Żali. Kościół tak
często podkreśla kluczową rolę dialogu. Śpiewy, które w liturgii mają
pierwszeństwo wobec innych to właśnie tzw. dialogi z ludem. (…)
Być może żyjemy w czasach, w których
już dawno zapomnieliśmy, jak rozmawiać z drugim człowiekiem, szanując jego
poglądy, jak wyrażać swoje opinie czy jak komunikować się z bliźnim. Nie umiemy
już słuchać osoby, z którą rozmawiamy, tylko skupiamy się na sobie i swoich
potrzebach. Nie umiemy prowadzić dialogu. Może najpierw trzeba zrozumieć czym
on jest?
Drogowskazem może stać się jedna z
części Gorzkich Żali - Rozmowa duszy z Matką bolesną. Tak jak modlitwy
brewiarzowe są śpiewane z podziałem na dwa chóry, tak samo i tutaj mamy
do czynienia z dialogiem. Kobiety śpiewają 1, 3, 5 zwrotkę, a mężczyźni 2, 4,
6. Rozmowa, w której wysoki, donośny, przenikliwy, płaczący chór składający się
z głosów żeńskich wypowiada słowa Maryi ubolewającej nad Męką Syna i niski,
spokojny, dający oparcie, wyrażający troskę, współczujący i współcierpiący głos
męski - wypowiada słowa Duszy, czyli wiernych. Taki dialog uzmysławia nam i
daje głębsze wyobrażenie, jakbyśmy sami uczestniczyli w Męce Zbawiciela i
odtwarzali te wydarzenia, będąc ich naocznymi świadkami. To jeszcze bardziej
podkreśla emocjonalny i obrazowy charakter tego nabożeństwa. (…)
Dlaczego Gorzkie Żale są tak potrzebnym i pomocnym nabożeństwem? Cierpienie jest wpisane w ludzkie życie. Jest bliskie każdemu z nas w chorobach, problemach, utracie bliskich. Często nie mamy z kim podzielić się naszymi trudnościami lub boimy się, że ludzie nie będą chcieli słuchać o naszych problemach. Czasami nawet nie wiemy gdzie szukać pomocy. Zrzucając nasze strapienia w przepaść Chrystusowej Męki, znajdujemy pocieszenie, ukojenie i umocnienie.(…)
Zachęcam Cię do udziału w Gorzkich Żalach. Poświęć swój niedzielny czas. Przyjdź i dotknij tajemnicy cierpienia Zbawiciela. Jeśli twoje serce prawdziwie zjednoczy się z płaczem Matki Bolesnej lub lamentującą duszą, o ile bardziej zbliżysz się do Boga poprzez Jego Mękę. Tym większy otrzymasz udział w chwalebnej tajemnicy Jego Zmartwychwstania.” Źródło: Diecezja Sosnowiecka
